Gestasyonel diyabet nedir?

Gestasyonel diyabet, bazı kadınları gebeyken etkileyen bir diyabet türüdür. “Normal” diyabet gibi, vücudun şekeri kullanma şeklini etkiler.

Vücuttaki tüm hücrelerin normal çalışması için şekere ihtiyacı vardır. Şeker, insülin adı verilen bir hormon yardımıyla hücrelere girer. Yeterli insülin yoksa veya vücut insüline yanıt vermiyorsa, kanda şeker birikir. Diyabet hastalarının başına gelen de budur.

Gebelik vücudun insülin ihtiyacını artırır, ancak vücut her zaman yeterince insülin üretemez. Bu da bazı kişilerde gebelik diyabetine neden olur. Çoğu zaman, kişi artık gebe olmadığında diyabet ortadan kalkar.

Gebelik diyabeti hangi sorunlara neden olabilir?

Yaşanabilecek sorunların çoğu hamilelik sırasında kan şekeri seviyesinin yüksek olmasıyla ilgilidir.

Örneğin:

• Bebeğiniz çok büyüyebilir (9yaklaşık 4 kilogramdan daha ağır). Bu bir sorundur, çünkü büyük bir bebek doğum kanalına kolayca sığamazsa yaralanabilir. Büyük bir bebek doğurmak vajina çevresinde yırtılmaya da neden olabilir.
• Gebelik diyabeti olan annelerden doğan bebeklerin ilerleyen yaşlarda aşırı kilolu olma riski de daha yüksek olabilir.
• Doğumdan hemen sonra bebeğinizin kan şekeri çok düşük olabilir. Bebeklerin bazen başka sağlık sorunları da olabilir.
• Gebelik diyabeti ayrıca "preeklampsi" adı verilen bir hastalık riskini de artırır. Preeklampsi, hamilelik sırasında ortaya çıkabilen ciddi bir sorundur. Yüksek tansiyona neden olur.

Gebeliğm sırasında gebelik diyabetine yakalanır mıyım?

Kimlerin gestasyonel diyabete yakalanacağını tahmin etmek zordur. Ancak bazı kişilerde görülme olasılığı diğerlerine göre daha yüksektir. Aşağıdaki durumlarda gebelik diyabetine yakalanma olasılığınız daha yüksektir:

• Daha önce gebelik diyabeti geçirdiyseniz
• Aşırı kilolu
• Ailenizde diyabet hastası varsa
• 25 yaşından büyükseniz ve özellikle 40 yaşından büyükseniz
• Bazı ırklarda

Bazı alışkanlıklar gestasyonel diyabet riskinizi azaltabilir. Bunlar arasında aşırı kiloluysanız hamilelikten önce kilo vermek, sağlıklı beslenmek, düzenli egzersiz yapmak ve sigara içmemek yer alır.

Gestasyonel diyabet için test edilecek miyim?

Evet. Tüm hamile insanlar gestasyonel diyabet için test edilir.

Hamilelik sırasında diyabet testi yapmanın birkaç yolu vardır. Bunların hepsi size özel, tatlı bir içecek içirilmesini (şeker yükleme testi) içerir. Bir laboratuvar teknisyeni 1 veya daha fazla saat sonra kanınızı alır. Bu şekilde, şeker yedikten sonra kan şekerinizin ne kadar yükseldiğini görebilirler. Kan şekeri ölçümleriniz belirli seviyelerin üzerindeyse diyabetiniz var demektir.

Testin zamanlaması doktorunuza ve diyabet riski altında olup olmadığınıza bağlıdır:

• Bazı kişilere hamileliğin erken dönemlerinde test yapılır. Test normal kan şekeri seviyelerini gösteriyorsa, kişi yaklaşık 6 veya 7 aylık hamile olduğunda tekrarlanır (Bu, 24 ila 28 haftalık hamilelikle aynıdır).
• Bazıları da sadece 6 veya 7 aylık hamile olduklarında test edilirler.

Şeker yükleme testi bebeğime zarar verir mi?

Hayır. Tüm gebelere gebelik şekeri için test yapılmalıdır, çünkü gebelik şekeri tanısını koymanın başka bir yolu bulunmamaktadır. Gebelik şekerini saptamak ve tedavi etmek gebelikte yüksek şekere bağlı oluşabilecek sorunların riskini azaltmaktadır. İddia edilenin tersine gebelikte şeker yüklemesinin bebek sağlığı üzerine herhangi bir etkisi bulunmaz. Şeker yüklemesinin bebekte sakatlık yaptığı iddiaları gerçeği yansıtmamaktadır. Bebeğin bütün organları son adet tarihinden itibaren gebeliğin ilk sekiz haftası içinde oluşmaktadır. Şeker yüklemesinin yapıldığı gebelik haftası olan 24 ile 28. haftalar arasında bebeğin bütün organları oluşmuştur. Tersine şekeri yüklemesi yapılmadığı için gebelik şekeri tanısı koyulmayan olgularda şeker hastalığı sonucu bebeklerin anne karnında ölüm riski artmaktadır. Ayrıca şeker hastalığı bebeğin aşırı kilolu olmasına neden olarak sezaryen ve doğum sırasında omuzun takılmasına bağlı olarak kol felci riskinde artışa neden olmaktadır.

İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Endokrinoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Kubilay Karşıdağ tarafından gebelikte şeker yüklemesi yapıldığında bebeğe geçen şeker miktarı aşağıdaki gibi hesaplanmıştır;

1. 80 kiloluk bir insanda toplam kan miktarı 5 litre (50 desilitre)
2. Anne karnındaki 6 aylık bir bebekteki kan miktarı 160 mililitre (1,6 desilitre)

Kan şekeri 100 mg/dl iken annenin kanındaki toplam şeker (glukoz) 5000 mg (5 gr) iken, bebeğin kanındaki şeker düzeyi 0,128 gr’dır. 6 aylık bir gebeye 100 gr şeker yükleme yapıldığında annenin kan şekeri 300 mg/dl’ye (pek çıkmaz ama) çıkmış olsun; bu durumdayken annenin kanındaki toplam kan şekeri düzeyi 15 gr iken, bebeğin kanındaki toplam kan şekeri miktarı 0,384 gramdır. 

Gebelik diyabeti nasıl tedavi edilir?

Tedavinin amacı kan şekerinizin çok yükselmesini önlemektir. Bunu yapmak için kan şekerinizi sık sık kontrol etmeniz gerekir. Bunu kullanımı kolay bir makine ile kendi başınıza yapabilirsiniz. Doktorunuz size bunu nasıl yapacağınızı ve kan şekeri seviyenizin ne olması gerektiğini öğretecektir.

Kan şekeri seviyeniz yüksekse, tedavi şunları içerebilir:

• Diyet değişiklikleri - Çoğu insan yediklerini ve içtiklerini değiştirerek kan şekerini yönetebilir. Kayıtlı bir diyetisyen (gıda uzmanı) ile çalışmak yardımcı olabilir. Diyetinizi nasıl değiştireceğinizi size öğretebilirler. Herkes farklıdır, bu nedenle herkes için doğru olan tek bir diyet yoktur. Genel olarak, çoğu insan şunları yapmalıdır:
  • Tatlılardan, şekerli içeceklerden ve yağlı yiyeceklerden kaçının.
  • Tam tahıllardan yapılmış ekmek, makarna ve pilavı tercih edin.
• Egzersiz - Günlük egzersiz kan şekerinizi ve kilonuzu kontrol etmenize yardımcı olur. Zaten egzersiz yapıyorsanız, genellikle yaptığınız şeyi yapmaya devam edebilir veya muhtemelen fiziksel aktivitenizi artırabilirsiniz. Egzersiz yapmıyorsanız ve başlamak istiyorsanız, doktorunuza veya hemşirenize ne tür bir aktivitenin sizin için güvenli olduğunu sorun. Hafif egzersiz türleri bile sağlığınıza yardımcı olabilir.
• İlaçlar - Bazı kişilerin insülin iğnelerine veya diğer diyabet ilaçlarına da ihtiyacı vardır.

Doktorumu ne sıklıkla görmem gerekir?

Gestasyonel diyabetiniz varsa, doktorunuzu diğer gebelerde daha sık görmeniz gerekir. Ne sıklıkta gideceğiniz, her ziyarette nasıl olduğunuza ve insülin kullanıp kullanmadığınıza bağlı olacaktır. Bu ziyaretler sırasında doktorunuz şunları yapacaktır:

• Bebeğinizi kontrol edecek
• Diyetiniz hakkında soru sorun
• Kan şekeri seviyenizin olması gereken yerde olduğundan emin olun
• İnsülin veya diğer ilaç dozunuzu ayarlayın (ilaç kullanıyorsanız)

Vajinal doğum yapabilir miyim?

Özellikle kan şekeri seviyeniz normale yakınsa vajinal doğum yapma şansınız yüksektir. Ancak bebeğiniz çok büyükse "sezaryen doğum" yapmanız gerekebilir. Bu, bebeği dışarı çıkarmak için ameliyat anlamına gelir. Amaç, bebeğin dışarı çıkarken sıkışması gibi sorunlardan kaçınmaktır.

Doğumdan sonra ne olacak?

Şeker hastalığınız muhtemelen geçecek ve kan şekeriniz muhtemelen normale dönecektir. İnsülin veya başka bir ilaç kullanıyorsanız, muhtemelen artık buna ihtiyacınız olmayacaktır. Yine de doktorunuz kan şekerinizi kontrol ederek seviyelerinizin normale döndüğünden ve normal kaldığından emin olacaktır.

Gebelik diyabeti olan kişilerin ilerleyen yaşlarda "normal" diyabete yakalanma riski çok yüksektir. Doğum yaptıktan sonra hastanedeyken veya 6 ila 12 hafta sonra, daha sonra da hayatınızın geri kalanında her birkaç yılda bir diyabet kontrolü yaptırın.